Boeren belonen voor meer biodiversiteit op hun bedrijf

Sinds 2020 werken melkveehouders in en rondom het Van Gogh Nationaal park in Noord-Brabant met een puntensysteem gebaseerd op Kritische Prestatie Indicatoren (KPI’s). Hoe hoger je scoort op diverse indicatoren voor biodiversiteit, water-, bodem- en luchtkwaliteit en klimaat, hoe hoger de financiële beloning. Driekwart van de inmiddels 350 deelnemende boeren voert nu meer groene maatregelen uit dan twee jaar geleden. Andrea Almasi van de provincie Noord-Brabant en Carlo Braat werkzaam bij Collectief Agrarisch Natuurbeheer West-Brabant en het Brabants Landschap vertellen hoe het tot stand is gekomen.

Twaalf partijen zijn samen met de agrariërs in Noord-Brabant gaan kijken naar de opgaves die allemaal op tafel liggen. Carlo Braat: “Welke stappen kan je zetten om je bedrijf toekomstbestendig te maken. Daarvoor hebben we de 13 indicatoren gekozen, deels vanuit de kringloopwijzer en aangevuld met nieuwe groene indicatoren. De KPI’s van de Brabantse Biodiversiteitsmonitor Melkveehouderij is een systematiek die past bij het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB), en aansluit bij de puntensystemen van duurzaamheidsprogramma’s als ‘On the way to PlanetProof’, ‘Beter voor Natuur en Boer’ en Stichting Biodiversiteitsmonitor Melkveehouderij”.  

De nulmeting

Bij de deelnemende Brabantse melkveehouders zijn de bedrijven aan het begin van het project geanalyseerd: een nulmeting is gedaan van hoe ze scoren op de 13 KPI’s. Het maximaal te behalen puntenaantal voor alle 13 KPI’s is 2500. Bij de start van het project in 2020 scoorde geen enkele boer nul punten: alle boeren doen al iets op hun bedrijf aan biodiversiteit. Het doel van het project is om die biodiversiteit te vergroten. Bij elke indicator zijn verschillende streefwaarden te behalen. Het gaat bijvoorbeeld om percentages voor blijvend grasland of eiwit van eigen land of hoeveelheden kilogram stikstof per hectare of ammoniak uitstoot. Aan die resultaten is een rekenmethode gekoppeld die het puntenaantal geeft: hoe meer punten, hoe meer de melkveehouder bijdraagt aan de opgaven en hoe hoger de beloning.

Palet aan keuzes

350 melkveehouders in Noord-Brabant kunnen uit een palet aan maatregelen kiezen om voor hun bedrijf iets te doen ter bevordering van de biodiversiteit. Al deze boeren wonen in de regio Van Gogh Nationaal Park, het gebied tussen Breda en Helmond. Iedere boer kiest welke maatregelen het best passen bij zijn bedrijfsvoering in combinatie met de omgeving. Andrea Almasi: “Blijvend grasland is bijvoorbeeld belangrijk voor biodiversiteit en waterkwaliteit. Maar een van onze deelnemende biologische boeren scoort laag op blijvend grasland, omdat hij veel productief kruidenhoudend grasland heeft en dit wil blijven roteren. Hij kan met dit KPI-puntensysteem toch een hoge score behalen. Je hoeft niet op elke indicator een tien te scoren, ieder bedrijf doet het anders. We geven een keuze aan maatregelen die past bij de boer, zijn omgeving, zijn bedrijfsvoering, zijn grond en bij zijn koeien.”

KPI’s geven inzicht

“KPI’s maken dat je getallen hebt om te laten zien hoe en wat je doet aan vergroening en wat daar het resultaat van is. Die cijfers kunnen ook de overheid helpen om beter inzicht te krijgen. Wat voor bedrijven wil je in een schil om Natura 2000 gebieden heen? En hoe maak je dat concreet? Kun je daar streefwaarden op KPI’s voor aangeven? Niet alle indicatoren zijn zichtbaar op het bedrijf, zoals milieumaatregelen. Maar KPI’s uitgedrukt in cijfers kunnen inzicht te geven, zoals minder uitstoot van stikstof en broeikasgassen per hectare en per kg product.” legt Carlo Braat uit. Andrea Almasi: “Maar het verschil tussen een bedrijf dat 300 punten scoort of 2000 plus dat zie je wel als je ervoor staat. En vergeet niet dat 75% van de deelnemers vooruit zijn gegaan, dus het wordt steeds zichtbaarder.”

De Brabantse Biodiversiteitsmonitor Melkveehouderij bestaat deels uit gegevens vanuit de kringloopwijzer o.a.: blijvend grasland – eiwit van eigen land – weidegang – en diverse emissies. Daarnaast heb je de groene indicatoren zoals kruidenrijk grasland – agrarisch natuurbeheer – groenblauwe dooradering. Het grootse verschil met andere bestaande beloningen voor vergroenen is dat de boer bij ANLb en eco-regeling betaald wordt na uitgevoerde maatregel en bij KPI’s na behaalde score. Dat vergt voor sommigen wel een omschakeling.

Een verdienmodel worden

Op dit moment vergoeden het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, provincie Noord-Brabant en de Brabantse Waterschappen voor de extra diensten die de agrariërs leveren. Andrea Almasi: “Dit kan per boer per jaar oplopen tot € 5.000 euro. In 2023 hopen we uit te breiden met nog eens 150 boeren. Maar de allergrootste wens is dat als de pilot afloopt in 2025 dat alle bovenwettige inspanningen van boeren voor meer biodiversiteit op en om een bedrijf een verdienmodel is geworden in de samenleving.”

En hoe ziet dat eruit? Oisterwijk in Beeld filmde er: https://youtu.be/Ewr8cpLyp9s

BoerenNatuur en KPI’s
In de landbouw lopen meerdere projecten waarin KPI’s worden berekend. BoerenNatuur is bij verschillende van die projecten betrokken, onder andere het KPI-K (kringlooplandbouw) project van het ministerie van LNV. We werken aan onze SCAN-ICT zodat die een optimaal hulpmiddel wordt om voor een agrariër de ‘groene’ KPI’s, de KPI Natuur en Landschap, de KPI Kruidenrijk grasland en de KPI Groenblauwe dooradering op zijn bedrijf uit te rekenen. De deelnemer kan in de toekomst op mijnboerennatuur.nl inzien welke pakketten liggen op welk perceel en in de toekomst ook welke KPI-score daaruit volgt.  Lees meer op onze webpagina.