ANLb 2023: balanceren tussen ambities en onzekerheden
Op 1 januari 2023 is de nieuwe periode gestart van het Europese Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). De Nederlandse invulling hiervan is door de overheid vastgelegd in het Nationaal Strategisch Plan (GLB-NSP). Het ANLb, dat door onze agrarische collectieven wordt uitgevoerd, is onderdeel van het GLB-NSP. Onze collectieven werken nu nog hard aan het maken van nieuwe afspraken met deelnemers en met de provincies voor de komende zes jaar. Dat is dit keer een extra grote uitdaging, omdat er veel veranderd is ten opzichte van de vorige ANLb periode, en omdat er nog steeds veel onduidelijkheden zijn. Ook het 7e Actieprogramma Nitraatrichtlijn (7e APN) en de derogatiebeschikking hebben impact op het ANLb. In dit bericht geven wij een update over de stand van zaken.
Bredere doelstelling
Vanaf 2023 is de doelstelling van het ANLb verbreed met een nieuwe categorie Klimaat. Deze komt dus naast de bestaande leefgebieden voor doelsoorten van de Vogel- en Habitatrichtlijn en de categorie Water (voor waterkwaliteit en waterhuishouding). Beheermaatregelen in het ANLb voor klimaat richten zich zowel op het voorkómen (mitigatie) van klimaatverandering als op het aanpassen (adaptatie) aan klimaatverandering. Bijvoorbeeld het vastleggen van CO2 in de bodem en via (het beheer van) landschapselementen, organische bemesting op bouwland, of het aanpassen van teelten die beter in staat zijn waterpieken en droogte op te vangen.
Actualisatie beheerpakketten
De ANLb-beheerpakketten waar sinds 2016 mee werd gewerkt, zijn in 2021-2022 uitgebreid besproken door experts, overheden en collectieven. Daarbij is gekeken naar de uitvoerbaarheid in de praktijk, de bijdrage aan de beheerdoelen en welke nieuwe beheerpakketten gewenst zijn. Er zijn beheerpakketten geschrapt, maar er zijn ook enkele nieuwe toegevoegd, zoals nieuwe mogelijkheden voor extensieve beweiding ten behoeve van weidevogelbeheer, vogelvriendelijke eiwitgewassen of hoog waterpeil in veenweidegebieden.
Meer budget
De provincies hebben eind 2022 in hun openstellingsbesluiten gezamenlijk ongeveer 123 miljoen euro beschikbaar gesteld voor het ANLb; een toename van ongeveer 50% ten opzichte van de vorige periode. Dit om het beheerde areaal te vergroten én om de tarieven te kunnen actualiseren. De tarieven waren sinds 2015 namelijk niet meer aangepast. Dat betekent dat er voor de meeste beheerpakketten hogere vergoedingen zullen worden uitgekeerd, en daarnaast dat het ANLb ook wat kan groeien qua aantal hectares. Meer oppervlakte betekent een beter netwerk van habitats voor onze boerenlandsoorten om in te leven, eten, voort te planten of beschutting te zoeken, en daarmee kan een grotere bijdrage worden geleverd aan het realiseren van water- en klimaatdoelen.
Onzekerheden blijven
Ondanks dat het NSP, en dus ook de nieuwe ANLb-periode, al van start zijn gegaan, zijn er nog veel onduidelijkheden en onzekerheden die moeten worden opgelost. De besluitvorming met betrekking tot het NSP, 7e APN en de derogatiebeschikking heeft veel tijd in beslag genomen en nog niet alle details zijn uitgewerkt en/of vastgelegd in nationale regelgeving.
Wel is duidelijk dat met name akkerbouwers aan extra basisvoorwaarden (GLMC’s) moeten voldoen om mee te kunnen doen aan het GLB, en dus ook het ANLb. Verder is er een nieuwe regeling: de eco-regeling. Deze bevat een keuzemenu van eco-activiteiten, waaruit boeren zelf kunnen kiezen, en waarmee ze bijdragen aan het realiseren van de nationale doelen op het vlak van klimaat, bodem, water, landschap en biodiversiteit. Een andere belangrijke wijziging zijn de bufferstroken, die vanuit het 7e APN en de derogatiebeschikking verplicht worden. Deze verplichte bufferstroken zijn onderdeel van de basisvoorwaarden van het GLB.
Het feit dat het NSP op detailniveau nog niet helemaal is uitgewerkt, heeft consequenties voor het ANLb. Zo is het nog onduidelijk hoe de wisselwerking tussen de basisvoorwaarden van het GLB, de eco-regeling en het ANLb precies uitpakt. Wat gebeurt er bijvoorbeeld met een perceel waarop je zowel een eco-activiteit als vergelijkbaar ANLb-beheer wilt uitvoeren? Hoe kan een verplichte bufferstrook naast een sloot gecombineerd worden met een ANLb-rand? Hoe kun je verschillende scenario’s goed uitrekenen terwijl de simulatietool nog niet helemaal af is? Hoe kan een boer nu een weloverwogen beslissing nemen?
Coulance en leerjaar
Vanwege de onzekerheid heeft BoerenNatuur er meermaals voor gepleit bij LNV, RVO en de provincies om van 2023 een leerjaar te maken. De Tweede Kamer heeft vrijwel unaniem een motie aangenomen waarmee ze ons pleidooi ondersteunen; namelijk om onze collectieven én hun deelnemers de zekerheid te bieden dat beheer dat correct is uitgevoerd, ook volledig wordt uitbetaald. Dat wil zeggen: óók in gevallen waarin achteraf blijkt dat – buiten hun schuld om – bepaalde vergoedingen naar beneden bijgesteld moeten worden.
Samen de schouders eronder
Ondanks deze roerige start gaan BoerenNatuur en de collectieven de komende jaren hard aan de slag om de doelen van het ANLb te realiseren. Wij zetten er samen de schouders onder!
