GLB-pilot update: Hoe? Zo! Boeren experimenteren met maatregelen voor meer natuurwaarde

Welke maatregelen op het gebied van milieu, klimaat en biodiversiteit kunnen boeren uitvoeren zodat die passen binnen hun bedrijfsvoering en tegelijk een bijdrage leveren aan vergroening van het landschap? Een groep Friese en Groningse agrariërs gaat op zoek naar antwoorden en doet daarom mee aan de gezamenlijke praktijkpilot ‘Hoe? Zo!’  van de agrarische collectieven Noardlike Fryske Wâlden, Groningen West en Midden Groningen. Doel: anticiperen op het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) dat vanaf 2023 verandert. Drie boeren vertellen welke GLB-maatregelen ze uitvoeren, waarom ze dat doen en wat ze er van vinden.

Sabbatical

De geel bloeiende akkers van akkerbouwer Jan Wolthuis zijn met sabbatical. De gele bloemen zijn onderdeel van een kruidenmengsel van de agrariër. “Dat ik heb ingezaaid op zeven hectare land. Het is een rustgewas.”, legt Wolthuis uit. Samen met zijn broer heeft hij een akkerbouwbedrijf met 120 hectare land. Ze telen pootaardappelen, granen en suikerbieten. “We moeten op een iets andere wijze gaan boeren. De laatste tientallen jaren is er een te grote aanslag geweest op onze gronden. Dat past niet bij goed rentmeesterschap. De GLB-maatregel sabbatical year sluit hier naadloos op aan.” Veel akkerbouwers gebruiken tarwe als rustgewas. Maar deze teelt vraagt om schimmelbestrijding, terwijl Wolthuis liever een rustjaar zonder gebruik van chemische middelen wilt.

Driedubbele winst

In 2018 is Wolthuis met deze aanpak begonnen. Dat levert volgens hem driedubbele winst op: betere bodemvruchtbaarheid, meer biodiversiteit en meer opbrengst. Bodemvruchtbaarheid: Wolthuis zijn kruidenmengsel bestaat uit verschillende groenbemesters, de wortels bereiken meerdere lagen in de grond. Het gewas wordt in het voorjaar gezaaid, bloeit in de zomer, in najaar geklepeld en gehakseld, waarna het op de grond blijft liggen. De akkerbouwer woelt het daarna onder: “Het geeft een goede bodemstructuur en is mooi bewerkbaar.” Biodiversiteit: Het twee meter hoge gewas met bloeiende bloemen trekt insecten aan maar ook hazen en reeën. De afwezigheid van gewasbeschermingsmiddelen is goed voor het milieu en vergroot het organische stof gehalte van de bodem. Opbrengst: In 2019 hadden ze meer opbrengst door onze nieuwe aanpak, 2020 moet nog uitwijzen, maar Wolthuis verwacht een positief resultaat. In de toekomst wil hij toe naar vijf à tien procent van zijn areaal in sabbatical.

Nieuwsgierig

Melkveehouder Ron Iwema uit Rasquert doet aan randenbeheer, slotenbeheer en gebruikt een mengsel voor soortenrijk productiegras. Zijn motivatie is nieuwsgierigheid, welke maatregelen werken met welk effect. Bij randenbeheer mag een strook van drie meter langs de sloot niet bemest worden en geldt er een uitgestelde maaidatum. “Na het maaien groeide het weer goed. Ik moest wel bij de loonwerker aangeven dat hij de strook niet mocht bemesten. Hij maakte er vijf à zes meter van, dat was wel jammer.” Dit najaar gaat hij aan de slag met slotenbeheer. Om te voorkomen dat nutriënten uitspoelen naar het water wordt het maaisel binnen drie weken afgevoerd. “Het is een maatregel die volgens mij goed te doen is. Ik ga het riet mengen in de mest.”

Effect op biodiversiteit

Op 1,5 hectare land heeft Iwema vorig jaar een kruidenrijk mengsel gezaaid. Dat mengsel bestaat uit langzaam groeiend gras en een kruidenmix van rode en witte klaver, esparcette, rolklaver, karwij, cichorei, smalle weegbree en luzerne. Het perceel is niet bemest. In juli is dit soortenrijk productiegras gehakseld en in een grote bult gebracht. Volgens Iwema is soortenrijk productiegras gemakkelijk inpasbaar in zijn bedrijfsvoering. “Misschien moet ik nog een perceel met kruiden inzaaien. En dan in de herfst om het beter op te laten komen dan dat het dit jaar deed. Eigenlijk zou ik zes hectare kruidenrijk land in aparte balen moeten doen om veel effect op de gezondheid bij de koeien te kunnen zien”, denkt hij hardop. “Een beetje experimenteren vind ik wel leuk. Ik ben ook heel benieuwd naar de ervaringen van andere deelnemers aan de GLB-pilot. Ik hoop dat we deze herfst bij elkaar kunnen komen.”

Randenbeheer

Melkveehouder Jappie Hooisma uit Kootstertille voert verschillende GLB-maatregelen uit; perceelrandenbeheer, saladebuffet inzaaien en kleinschalig landschap onderhouden. In de GLB-pilot heeft hij één perceel ingetekend voor het randenbeheer. Op nog eens ruim tien andere percelen doet Hooisma ook aan randenbeheer, maar die vallen buiten de pilot en hiervoor ontvangt hij dan ook geen vergoeding. Het beheer bestaat uit het niet bemesten en later maaien van een strook van drie meter langs de elzensingels en boomwallen. “Het is goed voor de biodiversiteit. Je ziet het effect vooral in het voorjaar. Dan komen er veel bijen en vlinders af op de bloeiende bloemen en kruiden”, zegt Hooisma. Het is voor Hooisma een bewuste keuze om al jarenlang de natuur zijn gang te laten gaan op deze stroken. “Het is mooi meegenomen dat ik nu voor één perceel een vergoeding ontvang, want je hebt natuurlijk wel minder grasopbrengst.”

Saladebuffet

Op een perceel van drie hectare heeft hij vorig jaar een ‘saladebuffet’ ingezaaid. In dit zaaigoed zitten kruiden die dieper wortelen en kunnen dus beter tegen droogte. Het was vorig jaar niet direct een succes door te weinig regen. Door betere weersomstandigheden en niet bemesten kregen de verschillende kruiden meer kans om te groeien en eten zijn koeien er ook beter van. En er komen veel insecten op af. “Kruidenrijk gras schijnt goed voor de koeien te zijn. Hoeveel beter, dat moeten we nog afwachten. Maar altijd beter dan alleen maar Engels raaigras.” Hooisma is benieuwd of hij er voldoende opbrengst vanaf haalt. “Meer natuurwaarde is mooi, maar het moet voor een boer ook rendabel zijn. Ik krijg er een vergoeding voor, maar de grasopbrengst op zo’n groot perceel moet voldoende zijn om ermee door te kunnen gaan.”

Coulisselandschap

De derde GLB-maatregel waar hij mee werkt is het kleinschalig landschapsbeheer, Hooisma’s percelen liggen in het coulisselandschap. Dit beheer is al dertig jaar onderdeel van zijn bedrijfsvoering, hiervoor inschrijven was een formaliteit. Hij krijgt een vergoeding voor instandhouding van de schaal van het landschap. Het is nadeelcompensatie voor de extra werkzaamheden op zijn kleine percelen ten opzicht van grote herverkavelde stukken grasland. Daarmee zijn zijn kosten voor het onderhoud van de elzensingels en houtwallen echter nog niet gedekt. “De maatschappij wil het coulisselandschap graag behouden. Maar men moet zich ook realiseren dat we met acht keer een halve hectare land veel meer werk hebben dan met één perceel van vier hectare. Daar staat geen meerprijs voor de melk tegenover. Als we dit landschap in stand willen houden, mag daar wel een vergoeding tegenover staan.”

Fotografie: Mark Schuurman

Kijk voor meer informatie op www.glb-hoezo.nl