Waar staan we na één jaar GLB pilots? Terugblik op landelijk symposium 13 februari 2020
Van 2019 tot begin 2021 verkennen zeven GLB-Pilots hoe het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) van de Europese Unie er uit zou kunnen zien. Het doel is om bij te dragen aan opgaven voor bodem, water, klimaat, biodiversiteit en landschap. De pilots worden uitgevoerd door 19 agrarische collectieven en door LTO Nederland. Halverwege de looptijd van de pilots organiseerde het Koepelproject van de pilots op 13 februari een symposium om te bespreken wat er tot nu toe bereikt is. Ruim honderd belangstellenden van met name overheden, de landbouwsector en collectieven voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer bediscussieerden op Hoeve Groot Zandbrink in Leusden de tussenresultaten, de ambities en de mogelijke consequenties voor het nieuwe GLB. De uitdaging is om ambities overeind te houden en tegelijkertijd de regelingen zodanig op te zetten dat het aantrekkelijk is voor boeren om mee te doen.
Ambities in gebieden
De zeven GLB-pilots werken aan het vraagstuk hoe het GLB in Nederland kan bijdragen aan het behalen van (inter)nationale doelen voor de landbouw (biodiversiteit, landschap, klimaat, bodem, water, lucht). Samen met gebiedspartijen gingen de pilots in gebiedsprocessen aan de slag met het vertalen van die doelen naar de regio’s of sectoren. Vervolgens verkennen ze welke maatregelen geschikt zijn om die doelen te realiseren. In het nieuwe GLB moeten die maatregelen passen binnen ecoregelingen (toegankelijk voor alle boeren) dan wel in de ANLb regeling (toegankelijk in specifieke gebieden). Met name de ecoregelingen krijgen veel aandacht in de pilots, omdat dit een nieuw onderdeel van het toekomstige GLB is. Een belangrijke vraag uit het afgelopen jaar is hoe je de ecoregeling gebiedsgericht zou kunnen inrichten. Op veel plaatsen was de ervaring dat wanneer boeren bij het gebiedsproces betrokken waren, de bereidheid en motivatie om mee te doen groot is.
De uitdaging hierbij is dat ambities overeind blijven en er tegelijkertijd een pakket aan maatregelen komt waarmee iedere boer uit de voeten kan. Dat betekent maatregelen die passen bij boeren die een kleine bijdrage aan de doelen leveren, maar ook die passen bij boeren die ambitieus zijn wat betreft hun bijdrage.
Regionaal maatwerk
De pilots verkennen ook wat de beste manier is om doelen te halen: moet je maatregelen kiezen via regionale keuzemenu’s, of juist via sectoren? De vraag hoe je dat organiseert komt specifiek aan de orde. Welke rol hebben overheden? Welke de gebiedspartijen? Welke de sector? Veel aanwezigen op het symposium herkenden de rol van de overheid als kaderstellend voor de doelen en ambities per gebied. Ook werd herkend dat gebiedspartijen, waaronder collectieven een belangrijke rol hebben in het bepalen van de manier waarop de doelen het beste gehaald kunnen worden. Juist deze partijen hebben kennis van de natuurlijke kenmerken van een gebied, maar ook van de sociale kenmerken van het gebied en de ambities van de boeren.
.
Puntensystemen
Eén van de ambities is om het GLB doelgerichter te maken dan de huidige vergroening. In de pilots wordt verkend of dat via een puntensysteem kan. Daarbij wordt per doel gekeken hoe maatregelen bijdragen aan de realisatie van het doel. Hoe groter de bijdrage, hoe zwaarder zo’n maatregel telt, wat tot uitdrukking komt in een puntenaantal. Via een puntensysteem kan gestuurd worden op bijvoorbeeld prioriteit die doelen hebben in gebieden. Via combinaties van maatregelen kan gestuurd worden op realiseren van doelen, terwijl boeren zelf kunnen beslissen welke maatregelen op hun bedrijf passen. In drie pilots worden puntensystemen ontwikkeld en uitgetest. Een combinatie van de sterke eigenschappen van de drie systemen lijkt veelbelovend. Er zit veel enthousiasme achter de ontwikkeling van puntensystemen, juist vanwege de combinatie van keuzevrijheid en doelgerichtheid. Ook biedt het mogelijkheden voor aansluiting bij beloningssystemen in de markt. De uitdagingen zijn ook groot: het moet voor de boeren eenvoudig toe te passen zijn, én het moet passen binnen de Europese kaders voor beloning van prestaties.
Vervolg
Het nieuwe GLB zal waarschijnlijk per 1 januari 2023 ingaan. De Nederlandse plannen voor het nieuwe GLB worden opgeschreven in het Nationaal Strategisch Plan. Ad Tabak, de programmamanager van het plan legde uit dat dat plan eind 2020 voor 70% af moet zijn. Hij maakt graag gebruik van de resultaten van de pilots, dat geldt ook voor Aard Mulders, trekker van de NSP werkgroep die zich buigt over onder andere de ecoregelingen en het ANLb. Hoe we een eenvoudig, toegankelijk én tegelijkertijd doeltreffend en ambitieus stelsel bouwen, is nog niet duidelijk, daar zal de komende tijd nog het nodige over doorgesproken moeten worden.
Aan het eind van de bijeenkomst werd door Ben Haarman (LTO) de brede toegankelijkheid van de ecoregelingen voor boeren benadrukt. En ook dat we als Nederland niet teveel moeten afwijken van wat ons omringende landen doen. Alex Datema (BoerenNatuur) benadrukte dat pilots terecht voorop lopen in de ambities, dat mag je ook verwachten van pilots. Ook betoogt hij dat we het GLB moeten gebruiken om de landbouw in Nederland aan te laten sluiten bij de maatschappelijke verwachtingen in ons dichtbevolkte land.
Presentaties
De presentaties zijn via linkjes te vinden:
Thema 1: Het ANLb en de ecoregelingen: nieuwe doelen en nieuwe kennis
- Introductie (Willemien Geertsema, BoerenNatuur)
- Kievit als boegbeeld voor vergroening van de melkveehouderij (Esther Graaskamp, Collectief Noordwest Overijssel)
- Naar 50 tinten groen in het kleinschalige cultuurlandschap (Arie Schoemaker, VALA)
- Groen, productief en levend Limburg (Harm Kossen, Natuurrijk Limburg)
Thema 2: Van nationale doelen naar maatregelen op het bedrijf: keuzemenu’s voor de boer
- Introductie (Willemien Geertsema, BoerenNatuur)
- Sectorale bouwstenen voor bedrijfsgerichte verduurzaming in toekomst GLB (Bert Vergoossen, LTO Nederland)
- Hoe?Zo! (Liesbeth de Haan, Collectief Groningen West)
Thema 3: Puntensystemen: regionaal maatwerk en aantrekkelijk voor boer en overheid
- Introductie (Willemien Geertsema, BoerenNatuur)
- Vergroening van waterrijke veenweidegebieden (Walter Menkveld, Water, Land & Dijken)
- Hoe?Zo! (Liesbeth de Haan, Collectief Groningen West)
- Met regionaal maatwerk naar een groenere akkerbouw (Wim Stegeman, Flevolands Agrarisch Collectief)
Een overzicht van alle GLB-pilots vind u hier. Voor informatie neem contact op met Willemien Geertsema: wgeertsema@boerennatuur.nl
