Samen voor het landschap
Alex Datema, voorzitter BoerenNatuur
Hank Bartelink, directeur LandschappenNL
Afgaand op de krantenkoppen draait de wereld vandaag de dag om stikstof. Maar de werkelijkheid is complexer. Zeker, er is sprake van een overmaat aan stikstofdepositie in ons land, en zeker draagt de landbouw bij aan de ammoniakuitstoot. Maar om alleen met beschuldigende vinger naar de boeren te wijzen is onterecht en contraproductief. En het leidt af van de vraag naar het landschap en de landbouw ‘van morgen’.
De hedendaagse landbouw is een direct gevolg van de Mansholt-doctrine ‘nooit meer honger’, die opgeld deed na de Tweede Wereldoorlog en het richtsnoer vormde voor de vormgeving van de moderne landbouw. Met sleutelwoorden als schaalvergroting, efficiëntie-verhoging en wereldhandel. De landbouw van vandaag is dus een maatschappelijk fenomeen, het gevolg van politieke en bestuurlijke keuzes de afgelopen decennia. Boeren zijn daarvan de uitvoerders, niets meer, niets minder. Dat laat onverlet dat veranderingen in de landbouw onvermijdelijk zijn.
De grote opwinding en het wederzijds vingerwijzen is contraproductief. Immers, we moeten het met elkaar hebben over de landbouw van morgen. En over het landschap van morgen. Het huidige landbouwsysteem zit op een doodlopende weg (is failliet). Dat laat niet alleen de stikstof-crisis zien, dat blijkt ook uit de verontrustende cijfers over de bodemdegradatie, en over de sterke afname van de biodiversiteit, denk aan de bijensterfte. We moeten als BV Nederland naar een duurzamere vorm van landgebruik, met een sleutelrol voor de landbouw. De visie van LNV-ministere Carola Schouten over de kringloop-landbouw vormt daartoe een goede aanzet.
Maar het vraagstuk is omvattender. Het gaat niet alleen over landbouw, het gaat over ons landschap als geheel. Hamvraag is hoe we, zeker ook gezien alle andere ruimtelijke aanspraken die op het landelijk gebied afkomen zoals de klimaatverandering en het energievraagstuk, duurzaam gebruik kunnen blijven maken vàn dat landschap. Hoe we kunnen zorgen dat allerlei functies, waaronder voedselproductie en natuur, daar een plek in krijgen. Dat is een complex vraagstuk, dat vraagt om visie, maar zeker ook om samenwerking tussen alle betrokkenen. Dat kan alleen als we dat doen via een gebiedsgerichte aanpak waarbij we alle betrokken sectoren meenemen en vanuit een breed perspectief naar een gebied durven te kijken.
LandschappenNL en BoerenNatuur willen deze uitdaging samen oppakken omdat we weten dat landbouw, natuur en landschap onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. Dat was in het verleden het geval, dat is nu nog steeds zo, maar zal in de nabije toekomst van groter belang zijn dan ooit in ons dichtbevolkte en intensief gebruikte landschap. We willen landbouw en natuur op een nieuwe manier met elkaar verbinden, met als uitkomst een gezonde landbouw een bloeiende natuur in een levend landschap. Dat vergt een andere, natuur-inclusieve, landbouw. Dat is een transitie die de landbouw niet alleen kan maken, daarvoor is steun nodig van de maatschappij en het besef dat zo’n transitie tijd en geld kost. We moeten de huidige stikstof crisis dan ook niet benaderen als het grote probleem maar veel meer vanuit het perspectief dat het een symptoom is van een achterhaald systeem. Wij gaan op basis van gelijkwaardigheid en met open vizier samen aan de slag om invulling te geven aan een nieuw systeem. Wie doet er met ons mee?
BoerenNatuur is een samenwerkingsverband van Agrarische Collectieven waarin boeren samenwerken aan een duurzame landbouw die landschap en natuur versterkt: www.boerennatuur.nl.
LandschappenNL is een samenwerkingsverband van Provinciale Landschappen en provinciale stichtingen Landschapsbeheer, die staan voor een rijke natuur en een waardevol landschap: www.landschappen.nl.
