Geleerde lessen…

Geachte heer Dijkhuizen,

Het zijn turbulente tijden voor de landbouw. Er kwam de laatste jaren al veel op ons af: fosfaatrechten, discussies over landschapspijn, de afnemende biodiversiteit, het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en niet te vergeten het klimaat. Al deze thema’s hebben met elkaar gemeen dat ze een relatie hebben met onze manier van landbouw uitoefenen. Met als kers op de taart de stikstofcrisis. We zullen als sector aan de bak moeten om deze zaken op een goede manier op te pakken om te waarborgen dat de landbouw in Nederland een goede toekomst heeft. Dan is het goed dat we als sector de rijen sluiten en samen nadenken over hoe we dat moeten gaan doen. BoerenNatuur is niet een vereniging voor de directe belangenbehartiging van de landbouwsector, wij zijn in de eerste plaats, samen met onze 40 collectieven, de uitvoerder van het agrarisch natuurbeheer. Vanuit de ervaringen die we de laatste jaren hebben opgedaan in het agrarisch natuurbeheer wil ik u een aantal ideeën en handreikingen meegeven die misschien van pas komen bij het zoeken naar een uitweg uit de stikstofcrisis.

Doelen versus maatregelen

Sinds 2016 kunnen boeren niet meer op individuele basis deelnemen aan het agrarisch natuurbeheer, ze moet zich aansluiten bij een collectief. Dit is een bewuste keuze want om een leefgebied te creëren voor bv. de grutto of veldleeuwerik is het niet voldoende om op perceelsniveau maatregelen te nemen. Dat moet je op landschapsschaal doen om het juiste habitat te kunnen realiseren. Dat vergt samenwerking tussen boeren waarbij ze onderling afstemmen wie welk beheer voor zijn rekening neemt. Bijkomend effect van deze nieuwe benadering is dat de groep deelnemende boeren zich nu ook verantwoordelijk voelen voor het te behalen doel: meer grutto’s of veldleeuweriken op het land. Terwijl het agrarisch natuurbeheer voordien vooral een zaak was van: de afgesproken maatregel correct uit te voeren. Als je een doel wilt halen dan ga je ook automatisch nadenken over wat nu de beste manier is om dat doel te bereiken en worden er allerlei nieuwe maatregelen vanuit de praktijk voorgesteld en uitgetest. Gelukkig biedt het werken met collectieven veel meer flexibiliteit dan de oude individuele contracten. Daardoor zijn we ook in staat om de ideeën die uit de praktijk komen te gebruiken. Deze dynamiek heeft er niet alleen toe geleid dat steeds meer boeren deel nemen aan het agrarisch natuurbeheer, maar ook dat ze steeds zwaardere maatregelen zijn gaan nemen. Alles om het doel te halen. Ook bij het oplossen van het stikstofprobleem zouden we dus moeten inzetten op het afspreken van concrete doelen en vooral aan de boer de ruimte laten over hoe hij die doelen dan op zijn bedrijf, op zijn manier, wil gaan bereiken. We pleiten voor het opstellen van een lange termijnplan met heldere doelen. Deze doelen moeten vertaald worden praktische maatregelen waaruit een boer een keuze kan maken. Natuurinclusieve landbouw met gesloten kringlopen is daarbij een passend perspectief.

Integraal

De tweede les die we geleerd hebben gaat over integraliteit. Van oudsher is het agrarisch natuurbeheer gericht op doelsoorten zoals de grutto, veldleeuwerik, kievit, gele kwikstaart. Alle te nemen maatregelen zijn daar dan ook op gericht. In de praktijk worden collectieven nu ook benaderd, om samen met boeren, maatregelen te nemen om de waterkwaliteit te verbeteren of de waterberging te vergroten of ten behoeve van het klimaat met flexibele peilen te gaan werken. In negen van de tien keer kunnen we deze nieuwe maatregelen heel goed combineren met ons weidevogelbeheer of akkervogelbeheer. Veelal versterken deze nieuwe maatregelen zelfs ons beheer en kunnen we dus makkelijker onze doelen halen. Collectieven zijn dus continue op zoek naar maatregelen die bij kunnen dragen aan meerdere doelen. Het mooie is dat dit vaak erg makkelijk te doen is en we soms met één maatregel wel drie doelen kunnen bedienen. We zijn ervan overtuigd dat we bij het aanpakken van het stikstofprobleem juist op zoek moeten naar maatregelen die ook een bijdrage leveren aan de klimaat doelstellingen, het herstel van de biodiversiteit en de waterkwaliteit. Verlies daarom de integraliteit niet uit het oog. Sterker nog, kies consequent voor oplossingen die integraal een bijdrage leveren aan een goede toekomst van onze boeren bedrijven!

Samen

De derde les die wij geleerd hebben is dat Samen wel het sleutelwoord is van ons succes. Goed beheer uitvoeren kan alleen maar als onze boeren samenwerken. Én met de onmisbare vrijwilligers die veel veldwerk voor ons doen. Om dit als geheel goed te laten functioneren wordt dit allemaal gecoördineerd vanuit het collectief, dat doen we dus ook samen. Goed beheer werkt dus beter als je dit ook afstemt met je buren, ook als die geen boer zijn. Daarom werken we ook samen met de terreinbeherende organisaties om ook daar het beheer beter op elkaar aan te laten sluiten. Tot slot is het voor onze toekomst van groot belang dat we onze overige buren, de burger, betrekken bij wat we doen. Alleen bij voldoende draagvlak in de maatschappij houden we de ruimte om als boeren te kunnen ondernemen. Samen is dus een sleutelwoord. Misschien hiermee beginnen als sector, om daarna snel de samenleving opzoeken om samen tot een goede oplossing te komen. 

Dit zijn zomaar wat geleerde lessen vanuit het agrarisch natuur beheer. We hopen dat u er uw voordeel mee doet. En natuurlijk zijn we als Boerennatuur bereid om onze verantwoordelijkheid te nemen bij het zoeken, uitwerken en uitvoeren van de integrale, gebiedsgerichte maatregelen die we nodig hebben in deze situatie. 

Met vriendelijke groet,

Alex Datema
Voorzitter BoerenNatuur