Ecologische evaluatie ANLb komt eraan, hoe verhoudt zich dat tot het monitoren?

Agrarisch natuur- en landschapsbeheer (ANLb) draagt bij aan het versterken van de biodiversiteit in het agrarisch gebied. Het ANLb bestaat uit verschillende maatregelen die boeren in samenspraak met collectieven op hun land uitvoeren. Om iets over het effect van de maatregelen te kunnen zeggen, is monitoring noodzakelijk. In 2021 is het ANLb-stelsel geëvalueerd. De conclusie in het kort: het stelsel werkt. In 2023 staat een ecologische evaluatie van het ANLb in de planning in opdracht van LNV en de provincies.

Beleids- en beheermonitoring

Er vinden twee typen monitoring plaats in het ANLb. Er wordt onderscheid gemaakt tussen beleidsmonitoring (het verzamelen van gegevens om de realisatie van de beleidsdoelen – op provinciaal, landelijk en Europees niveau – te evalueren) en beheermonitoring (het verzamelen van gegevens die nodig zijn om het beheer (beter) uit te voeren). Bij de start van het ANLb in 2016 zijn er protocollen opgezet voor zowel beleids- als beheermonitoring. Beleidsmonitoring is de verantwoordelijkheid van de provincies, terwijl de beheermonitoring uitgevoerd wordt door de collectieven.

Het doel van beheermonitoring voor collectieven

Collectieven gebruiken beheermonitoring om te leren van het uitgevoerde beheer om het verder te verbeteren – oftewel “lerend beheren”. Voor de beheermonitoring is het meten en gebruiken van betrouwbare en bruikbare gegevens nodig voor:

• Beoordelen tot welke resultaten het gevoerde beheer leidt en uitspraak kunnen doen over effectiviteit van afzonderlijke beheermaatregelen voor doelsoorten
• De monitoringsgegevens als basis gebruiken om als collectief met je deelnemers en de maatschappij in gesprek te gaan. Voor een agrariër zelf is het ook interessant om te weten wat er gebeurd op zijn/haar bedrijf om te weten wat er leeft en hoe dit functioneert in relatie tot (natuur)doelen van het bedrijf.
• Monitoren om te beslissen over last-minute beheer (denk aan verlengen rustperiodes of plasdras periodes voor weidevogels).

Veel collectieven schakelen experts in om op specifieke onderwerpen gegevens te verzamelen en advies uit te brengen over het effect van een aantal beheerpakketten op de habitatkwaliteit en op het voorkomen van boerenlandsoorten. Bijvoorbeeld: Vlinders en andere insecten profiteren van meerjarige vogelakkers – Staat van de Natuur in de Noardlike Fryske Wâlden – Jaarboek boerenlandvogels Noord-Holland.

Ecologische evaluatie

In 2023 staat de ecologische evaluatie van het ANLb gepland, deze is bij het uitkomen van de tussenevaluatie van de stelselwijziging door de minister van LNV toegezegd. Beleidsmonitoring zou moeten uitwijzen in hoeverre het ANLb bijdraagt aan de staat van instandhouding van doelsoorten waarvoor Nederland een internationale verplichting heeft. Om dit te bereiken worden de landelijke trends van doelsoorten binnen gebieden met minimaal 10% ANLb en binnen referentie gebieden zonder ANLb met elkaar vergeleken en statistisch geanalyseerd door het CBS.

Het is waardevol om te evalueren in welke mate ANLb bijdraagt aan de landelijke trends van doelsoorten. Als BoerenNatuur pleiten wij er voor dat meer aspecten van het ANLb beheer mee moeten worden genomen in de ecologische evaluatie. Bijvoorbeeld, Wat het effect is van de samenstelling van het ANLb beheer in mozaïeken en clusters en van andere gebiedskenmerken (bijv. aandeel natuurgebied, hoeveelheid water, bouwplannen, openheid gebieden, verstorende elementen) op de doelsoorten en eventueel andere soorten die in hetzelfde leefgebied leven? Welke lessen leren we uit de studies die gedaan zijn op de effecten van specifieke beheerpakketten op habitatkwaliteit of specifieke soorten of soortgroepen? Wat is het gevolg van de verschillen tussen provincies in de doelsoorten die geïdentificeerd zijn in de natuurbeheerplannen? Door oorzakelijke relaties met beheer vast te stellen kunnen er ook concrete lessen worden geleerd om het beheer in gebieden te verbeteren.

Landelijke monitoringsmethode

Om bruikbare data te verzamelen om het ecologisch effect van het ANLb te kunnen bepalen is het belangrijk dat alle collectieven op dezelfde manier monitoren. BoerenNatuur gaat zich de komende tijd inzetten om de monitoringsprocessen te stroomlijnen. Er wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de schat aan ervaringen die er al is. Hierbij willen we niet alleen naar monitoringmethodiek kijken, maar ook focussen op de samenwerking en kennisuitwisseling tussen meerdere collectieven. Zo kunnen collectieven onderling leren van elkaar en zien wat goed werkt, waar meer op ingezet kan worden en hoe ze dat het beste kunnen doen – met als doel om de biodiversiteit in het agrarisch natuur en landschap te behouden en ontwikkelen.

Meer info: Lieneke Bakker – lbakker@boerennatuur.nl