De nieuwe ANLb-periode, zijn we er klaar voor?
De nieuwe ANLb-periode begint 1 januari 2023, het stelsel is nu nog niet af. De implementatie is deze keer ingewikkelder dan in 2016, toen het huidige ANLb stelsel begon. In 2016 stond het ANLb op zichzelf, terwijl er nu invloeden zijn vanuit het NSP en het overige beleid van LNV zoals: Het 7de actieprogramma nitraat en het stikstof beleid. Maar ook de veranderende conditionalteiten (basisvoorwaarden om mee te doen aan het NSP) en de eco-regeling hebben direct effect op het ANLb. Bij geen van deze programma’s zijn de details voldoende uitgewerkt om te kunnen zien welke relatie en onbedoelde effecten de verschillende programma’s op elkaar hebben. Hun gemeenschappelijke doel is de landbouw biodiverser te maken, de negatieve impact op de natuur te verminderen en bij te dragen aan doelen op het gebied van landschap, bodem, water en klimaat. Gaat dat allemaal lukken per 1 januari? In gesprek met Alex Datema, voorzitter BoerenNatuur, Willemien Geertsema, ecoloog en adviseur bij BoerenNatuur, Hans Veurink, regiocoördinator bij collectief Utrecht Oost en Collectief Veluwe.
Trage besluitvorming
Hans Veurink: “Elke jaar rond mei/juni gaan de agrarische collectieven bij de boeren langs om een voorintekening te doen voor de nieuwe beheercontracten voor het jaar erop. Aan de hand daarvan schrijven ze een gebiedsplan met welk beheer waar ligt en welke begroting daarbij hoort, dit dienen we in bij de provincie. Dit jaar loopt dit proces spaak. Door alle late besluitvormingen loopt dit jaar alles vertraging op. Niet alleen door onzeker beleid, we weten ook nog niet hoe de pakketvoorwaarden er precies uit gaan zien, laat staan wat de nieuwe tarieven gaan worden. We kunnen pas later bij boeren langs gaan en moeten dan een gebiedsaanvraag indienen die niet goed onderbouwd kan zijn.”
Alex Datema: “Het nieuwe gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB), dat door de Europese commissie wordt bepaald, liep al vertraging op. Hoe Nederland daar invulling aan geeft wordt opgeschreven in het NSP, dit bleef een jaar liggen door de lange kabinetsformatie. Provincies hebben daarop gewacht met het concreet maken van hun ambities en beschikbare budgetten. De eco-regeling is voor ons een belangrijk onderdeel van het NSP, maar daarvan zijn de laatste details nog steeds niet duidelijk. Terwijl we juist het ANLb beheer willen laten aansluiten op wat een boer al doet op basis van de eco-regeling. Het 7de actie programma nitraat heeft met de wettelijke verplichtingen die hierin vermoedelijk worden opgenomen, zowel invloed op de conditionaliteiten als op welke maatregelen boeren nog kunnen inzetten bij de eco-regeling of het ANLb. Dit alles maakt dat we als BoerenNatuur en de collectieven in een afwachtende positie worden gedrongen en dat willen we niet. ”
Budgetten en tarieven
Willemien Geertsema: “Goed nieuws is de stijging van het ANLb budget, van 80 naar 100 miljoen euro. Hiermee blijkt nu ook het Aanvalsplan Grutto te worden gefinancierd, de nieuwe categorie klimaat komt daarbij en water wordt belangrijker en uitgebreid. Samen met de te verwachten tariefstijging is er dan waarschijnlijk geen cent meer over voor optimalisatie van het reguliere beheer. In de akkerbouw stijgen sommige pakketten wel 30 procent. Dit betekent dat er een risico is dat een collectief in totaal minder hectares beheer kan contracteren/vastleggen.”
“De beheerpakketten voor het ANLb zijn nu redelijk rond. Hiermee denken we het beheer waar we de afgelopen zes jaren hard aan gewerkt hebben, voortzetten of nog beter maken. Echter er missen nog een paar belangrijke bouwstenen. De tarieven voor het uitgevoerde beheer zijn nog niet definitief. Dat heeft te maken met wijzigingen in diverse tarieven die ten grondslag liggen aan de berekening van de beheertarieven. RVO is deze wijzigingen nu aan het verwerken en we hopen binnen enige weken alle tarieven bekend zijn. Boeren hebben deze tarieven nodig om een keuze te maken welk beheer in de bedrijfsvoering past. Deze onzekerheid plus het uitblijven van de details van de eco-regeling, waarin boeren ook maatregelen kunnen nemen voor bijvoorbeeld bodem en landschap, maakt het lastig om de ANLb pakketten voor 2023 te kiezen als boer. In de praktijktoets die nu loopt wordt wel onderzocht hoe de plannen op de boerenbedrijven uitpakken.”
Gaten in beheer
Hans Veurink: “Minder hectares beheer kan voor ons betekenen dat in bepaalde kerngebieden van ons waarin elke boer mee doet met weidevogelbeheer gaten gaan vallen in het grote mozaïekbeheer. Wat we minimaal wilden was het huidige beheer voorzetten in 2023, plus de uitbreiding die we vanuit onze eigen reserve in 2022 al hebben gefinancierd. Dat lijkt nu niet te lukken. Daarbij komt het risico dat boeren afhaken door het getreuzel van de overheid en dan maar besluiten alleen maar voedsel te verbouwen. Dat is zonde omdat biodiversiteit die in jaren is opgebouwd, snel verloren kan gaan.”
“Er zijn nu heel veel ambities geformuleerd; stikstof, 7de nitraat programma, klimaat en waterdoelen. Ons collectief heeft uitgerekend hoeveel beheer we dan moeten uitrollen om al die doelen te halen. Als ik die begroting zie en daarnaast het budget zet, dan zie ik een gat. Of je vult het budget aan of je stelt je doelen naar beneden. Er moeten keuzes gemaakt worden. Terwijl de ambitie van ons en de overheid is om het areaal waar ANLb op wordt uitgevoerd te laten groeien. Zoals het er nu uitziet wordt het juist minder.”
Meer geld in de toekomst
Alex Datema: “De huidige budgetten zijn nu leidend en niet de ambities, dat gaat ecologisch nadelige effecten hebben. Boeren kunnen dagelijks in de krant lezen welke opgaves van hen verwacht wordt; meer doen aan landschap, aan biodiversiteit, minder stikstof uitstoten. Als hij of zij dan besluit daar aan te willen bijdragen en naar een collectief gaat en zegt teken mij maar in voor tien hectare. Kan dat helemaal niet, er is nu geen geld. Maar voor de toekomst ben ik wel optimistisch. In 2025 wordt het ANLb budget al verhoogd naar 120 miljoen per jaar. Daarnaast verwachten we dat ook een deel van de stikstofgelden ingezet gaat worden via het ANLb stelsel. Samen met de collectieven hebben we bewezen dat het ANLb werkt en doelgericht is. Dat gaat zich in de toekomst niet alleen uitbetalen voor de collectieven en de boeren maar ook voor het landschap en de biodiversiteit.”
