Boerenlandvogelbalans 2020: zorgen en oproep tot versterkte en integrale aanpak
Eind oktober kwam de Boerenlandvogelbalans 2020 uit. Deze is opgesteld door Landschappen NL, Sovon en de Bond van Friese Vogelwachten. De balans schetst de ontwikkelingen van weidevogels, akkervogels en vogels van kleinschalig cultuurlandschap. De trends voor vogels van kleinschalig cultuurlandschap laten een gunstiger beeld zien dan voor vogels van open boerenland. De balans betoogt dat er niet één oplossing is om tot betere bescherming te komen, maar dat er integraal en gebiedsgericht maatregelen moeten worden ingezet die zorgen voor een groter voedselaanbod, aangepaste landbewerking en aanpak van predatie.
Weidevogels, akkervogels en vogels van kleinschalig cultuurlandschap
De Boerenlandvogelbalans is de opvolger van de Weidevogelbalans die in 2010 en in 2013 is verschenen. De balans neemt nu voor het eerst ook de vogels van open akker en van kleinschalig cultuurlandschap mee. De balans is opgesteld met gegevens uit de databases van Sovon, LandschappenNL en de Bond van Friese Vogelwachten. Gegevens die veelal door vrijwilligers en boeren verzameld zijn. Zowel binnen het ANLb als daarbuiten.
De trends laten, zoals verwacht, over de brede linie een afname zien, maar er zijn uitzonderingen, bijvoorbeeld voor de gele kwikstaart en putter. De trend voor aantalsontwikkeling van soorten van erf en struweel is stabieler dan die van open boerenland. De balans laat mooi zien waar de hoogste dichtheden van boerenlandvogels aangetroffen wordt en ook in welke gebieden een sterke toename of sterke afname te zien is.
Nestsucces
In de bescherming van boerenlandvogels speelt nestbescherming een grote rol. Duizenden vrijwilligers en boeren beschermden in 2019 meer dan 67000 nesten. Vooral van kieviten, grutto’s en scholeksters. Recente veranderingen in de bescherming van nesten vormen de inzet van drones, het gebruik van digitale invoer apps en iets meer terughoudendheid in het zoeken naar nesten in gebieden met hoge predatiedruk. Ook wordt er in gebieden met uitgesteld maaibeheer zo weinig mogelijk gezocht. De afname van het aantal vrijwilligers is wel een zorgpunt, omdat het nestsucces op percelen zonder uitgestelde bewerking grotendeels van hun inzet afhangt.
Nestsucces is de eerste stap in het reproductiesucces van de populaties. De belangrijkste verliesoorzaak van nesten van boerenlandvogels in 2019 was predatie. Er zijn wel grote regionale en lokale verschillen in predatoren.
Kuikenoverleving als stap na het nestsucces blijkt steeds meer de bottelnek te zijn in het herstel van vogelpopulaties. De jarenlange monitoring van grutto’s laat zien dat het reproductiesucces in z’n geheel al jaren onder de minimale waarde zit. Droge voorjaren en predatie hebben daar de laatste jaren nog een extra schepje bovenop gedaan.
Samen inzetten op verbinden, verbreden en verbeteren
Duidelijk is dat de huidige inspanningen in het ANLb nog niet tot een trendbreuk in de aantalsontwikkelingen van de meeste boerenlandvogels hebben geleid. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat ook niet verwacht werd dat binnen drie jaar na de start van het collectieve stelsel beheer op zo’n 5% van het agrarisch areaal tot een landelijke trendbreuk zou leiden.
BoerenNatuur en de agrarische collectieven zijn nadrukkelijk aan het kijken hoe we het ANLb kunnen versterken, en hoe we de toestand van de biodiversiteit in het landelijk gebied in het algemeen kunnen verbeteren. Uitbreiding en verzwaring van beheer vormen daarbij oplossingsrichtingen. In optimalisatieplannen hebben de collectieven die ideeën uitgewerkt. De oplossingen die daarin genoemd worden sluiten aan bij de kansen die in de balans worden genoemd om de bedreigingen het hoofd te bieden.
Er is niet één eenvoudige oplossing. Kansen liggen in inzet op gebiedsgerichte samenwerking, in versterken van natuurinclusieve kringlooplandbouw die biodiversiteit integraal meeneemt. En daarnaast wordt gewerkt aan manieren op verlies door predatie te beperken, zeker niet als enige oplossing, maar wel als maatregel die op de korte termijn is op te pakken.
BoerenNatuur en daarmee de 40 agrarische collectieven zoeken nadrukkelijk de verbinding met allerlei partijen om te kijken of we meer kunnen betekenen voor meer boeren om samen te werken aan de bescherming van de boerenlandvogels. Via de GLB pilots kijken we naar mogelijkheden in de ecoregelingen om meer biodiversiteit in het landelijk gebied te realiseren; via marktpartijen zoals door mee te werken met Planet Proof; met waterschappen en provincies; met terreinbeheerders door te kijken wat we kunnen doen in de overgangszones rondom Natura 2000 gebieden om er voor te zorgen dat boeren én natuur daar een toekomst hebben.
De samenwerking met Sovon, de BFVW en LandschappenNL in het monitoren en het lerend beheren zullen de komende jaren een belangrijk speerpunt blijven in het werk van BoerenNatuur.
De Boerenlandvogels balans is digitaal te vinden op de site van LandschappenNL. Binnenkort ontvangt ieder collectief de Boerenlandvogelbalans en enkele flyers met de samenvatting.
Meer informatie bij Willemien Geertsema – wgeertsema@boerennatuur.nl