Blog Alex Datema

2035

Het is het voorjaar van 2035 en samen met mijn kleindochter van 10 ben ik gras aan het maaien. De trekker rijdt op GPS en die GPS loodst ons om de nesten van de kievit, grutto en tureluur heen. De nesten hebben we vroeg op de ochtend opgespoord met een drone en de gegevens van de locatie ingelezen in het GPS systeem. ‘Waarom laten we al die plukken gras staan’ vraagt ze. Ik leg uit dat daar vogels zitten te broeden en dat we de nesten zo heel laten en wijs haar op de grutto’s en kieviten in de lucht die met veel lawaai boven de trekker hangen om hun nesten te verdedigen. Dat vindt ze leuk en nu zit ze vol spanning te wachten tot de GPS ons weer om een nest heen laat rijden. Ik begin te vertellen dat het zo’n 15 jaar geleden wel anders was. Dat we toen nog maar heel weinig weidevogels over hadden bij ons in de polder, ondanks onze inzet om de weidevogels te beschermen op ons bedrijf, maar met heel wisselend succes. We beseften allemaal wel dat een aantal zaken in de landbouw echt moesten veranderen om de weidevogels te redden. Maar het lukt niet om dit ook echt te doen.

Nu kom ik als oud-boerenbestuurder weer in mijn element en begin haar uit te leggen dat in 2022 er eindelijk keuzes gemaakt werden door de juiste mensen. Dat we het aan de visie en het lef van deze mensen te danken hebben dat wij nu, op dit moment, weer zo van onze weidevogels kunnen genieten.

In 2022

Het was al jaren onrustig in de landbouw vanwege alle grote opgaven waar we niet één, twee, drie een antwoord op hadden. We voelden allemaal wel aan dat er een nieuwe landbouw aan het ontstaan was. Een landbouw die op andere waarden gebaseerd was dan we gewend waren. Maar hoe die landbouw er precies uitzag en hoe je daarmee een fatsoenlijk inkomen ging verdienen? Dat was de grote onzekerheid waar we al jaren mee worstelden. Gelukkig was de nood in 2022 zo hoog dat er wel iets moest gebeuren, dat er wel keuzes gemaakt moesten worden. De bestuurders van toen beseften dat, en zij toonden eindelijk lef en een visie. Zo ontstond de lange termijn visie van het landelijk gebied met daarin ruime aandacht voor de positie van de landbouw daarin. Want de landbouw is niet alleen de drager van het platteland, maar ook van het landschap en de biodiversiteit. Ze namen landelijk de regie in zowel de ruimtelijke ordening als het economische beleid. Het adagium, ‘de markt lost het wel op’ werd in de prullenbak gedaan en het nieuwe adagium werd: ‘als we blijven doen wat we al goed deden krijgen we meer van wat we al wel hebben. Kortom; ruimte om het radicaal anders te gaan doen.

Uitgangspunt van al het nieuwe beleid werd vertrouwen in de mensen, en gebiedsafhankelijke doelen en kaders. Want via het RO spoor had ieder gebied z’n eigen opgaven voor stikstof, klimaat, water, biodiversiteit en landbouw. Het gebied kreeg het vertrouwen van de bestuurders om de juiste oplossingen te zoeken die het beste pasten bij het landschap, de natuur, de mensen en de ondernemers. Na enige aarzeling werd ingezien dat opkoop of het verplaatsen van bedrijven het sluitstuk van het gebiedsproces zou kunnen zijn, maar niet de start! Door te motiveren als ook strak te normeren ontstond er een enorme dynamiek in de sector waarb ij de boeren elkaar stimuleerden om het ieder jaar beter te doen. Het moet gezegd, de achterblijvers kregen ook niet de ruimte om te aarzelen, iedereen moest mee. De stimuleringsregelingen waren zo motiverend dat het overgrote deel van de boeren de doelen lang voor het cruciale jaar 2030 al gehaald hadden.

Dat dit lukte mede doordat alle ketenpartijen hun verantwoordelijkheid namen. Zij zorgden ervoor dat boeren die moesten investeren om duurzamer te werken hiervoor ook beloond werden. Wetende dat de markt dit soort zaken niet automatisch voldoende oppakt, heeft de politiek de ketenpartijen en de boeren gedwongen om rechtvaardige afspraken te maken over de verdeling van deze kosten en meteen een rechtvaardige winstverdeling afgesproken in de keten. Dit alles heeft geleid tot een snelle en efficiënte verduurzaming van de landbouw waarbij de maatschappij eigenlijk de lachende derde was.

Al die vergaande verduurzaming waren nog niet genoeg om de grutto, de veldleeuwerik en de grote modderkruiper te redden. Daarvoor was nog een grote stap extra nodig; aanvullende maatregelen op specifieke plekken. Die laatste stap moest van de overheid komen. De bestuurders met lef en visie voelden zich aangesproken en uitgedaagd en pakten deze handschoen op. Zij besloten dat als, na het behalen van wettelijke doelen en kaders, de maatschappij nog meer vraagt van de landbouw, de overheid dit marktconform beloond. Het ANLb-stelsel werd fors uitgebreid in budget, gebied en bereik. Veel boeren speelden hier enthousiast op in met als resultaat dat het landschap weer hersteld werd. En daarmee ook de biodiversiteit. Maatschappij, overheid en de landbouw hebben hier voor langere tijd commitment over afgesproken. Zodat boeren ook echt hun bedrijf hierop konden inrichten en gericht konden investeren in landschap en biodiversiteit.

Terug in 2035

Zo zie je maar dat je soms toch echt een overheid nodig hebt, die keuzes durft te maken, maar ook vertrouwen durft te schenken aan de mensen die het uiteindelijk moeten doen. Met een tevreden blik keek ik terug op de uitleg die ik mijn kleindochter heb kunnen geven. Maar ze is door het schommelen van de trekker in slaap gevallen en als ik de trekker stil zet hoor ik de grutto’s roepen…

Alex Datema – voorzitter BoerenNatuur