‘Agrarisch Natuurlijk’ helpt melkveehouders natuurinclusiever werken
Hoe groot de bereidheid is onder melkveehouders om meer te doen met natuur en landschap, blijkt wel uit het animo voor de recente wervingsronde van het project Agrarisch Natuurlijk begin mei. Door de inschrijving van ruim 200 melkveehouders in deze ronde doen nu in totaal ruim 700 melkveehouders mee aan agrarisch natuur- en landschapsbeheer binnen dit project.
Het project Agrarisch Natuurlijk is een samenwerking tussen ZuivelNL en BoerenNatuur, gefinancierd vanuit het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN), met als doel om melkveehouders te ondersteunen natuurinclusiever te werken door een basis te leggen voor een eerlijk verdienmodel. Zeker 500 melkveehouders hebben zich in 2024 aangemeld en zijn in 2025 aan de slag gegaan met natuur- en landschapsbeheer. De ruim 200 nieuwe deelnemers worden dit jaar bezocht door de collectieven om beheerafspraken voor 2026 te maken.
Beheer van natuur en biodiversiteit
Volgens Marousha van Well, projectleider natuurinclusieve landbouw bij BoerenNatuur, demonstreert dit project de bereidheid van melkveehouders om zich in te zetten voor beheer van natuur en biodiversiteit. Via het bestaande Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb) kan een deel van de melkveehouders een vergoeding krijgen voor beheer, maar de omvang van het aantal deelnemers is begrensd door de beschikbaar gestelde beheerbudgetten en door de provincie aangewezen gebieden. Agrarisch Natuurlijk maakt het voor alle melkveehouders in Nederland mogelijk om agrarisch natuur- en landschapsbeheer geborgd toe te passen op hun bedrijf.
Van Well: “Via dit project krijgen ook melkveehouders buiten ANLb-gebieden begeleiding en inzicht in hun bijdragen op gebied van natuur en biodiversiteit en krijgen ANLb-deelnemers de mogelijkheid om hun beheer verder uit te breiden. Via BBM-beheerpakketten, inhoudelijk gebaseerd op ANLb-beheerpakketten, wordt de inzet van melkveehouders geregistreerd en geborgd. Daarbij worden ze met de juiste kennis en kunde begeleid door de agrarische collectieven. Om de reikwijdte van het agrarisch natuurbeheer te vergroten, is bij de werving van Agrarisch Natuurlijk extra gefocust op deelnemers buiten ANLb-gebieden. Van de ruim 700 deelnemers is ongeveer 30% geen ANLb-deelnemer.
KPI’s als meetinstrument voor biodiversiteit
Binnen het project worden voor de deelnemers twee belangrijke Kritieke Prestatie Indicatoren (KPI’s) berekend: ‘Natuur en Landschap’ en ‘Kruidenrijk Grasland’. Deze KPI’s zijn ontwikkeld binnen de Biodiversiteitsmonitor Melkveehouderij (BBM). De KPI-scores worden automatisch verwerkt via het SCAN-systeem en zijn voor deelnemers aan Agrarisch Natuurlijk inzichtelijk via het platform MijnBoerenNatuur.nl. Door deze KPI’s samen te voegen met de KPI’s uit de Kringloopwijzer, ontstaat een integraal beeld van de bijdrage van de melkveehouder aan biodiversiteit. Dit biedt een sterke basis voor een groen verdienmodel voor de melkveehouder.
Meer dan 5.700 hectare natuurbeheer in 2025
Wat levert het project tot nu toe op? In 2024 zijn via Agrarisch Natuurlijk met meer dan 500 melkveehouders afspraken vastgelegd voor beheerjaar 2025 over ruim 5.100 beheereenheden, goed voor meer dan 5.700 hectare natuurbeheer. Dit beheer is zeer divers. Vooral ecologisch bodem- en waterbeheer (35% van de beheereenheden en de helft van het totale aantal hectares), landschapsbeheer (27% van de beheereenheden, 2%van de hectares) en graslandbeheer (24% van de beheereenheden, 41% van de hectares) waren populair. Ook erfbeheer, weidevogelbeheer en akkerbeheer kwamen in mindere mate terug in de afspraken.
Schouw door collectieven
Een essentieel onderdeel van het project is de controle van het beheer via de zogenaamde schouw. 5%van de ingetekende BBM-beheereenheden wordt tijdens het beheerjaar steekproefsgewijs geschouwd door collectieven. “Door te schouwen, zorgen we voor transparantie en betrouwbaarheid,” aldus Van Well. “Het helpt niet alleen bij het borgen van het beheer, maar stimuleert deelnemers ook om serieus werk te maken van de gemaakte afspraken.”
Basis voor een groen verdienmodel
Momenteel is er nog geen structurele beloning vanuit de zuivelketen gekoppeld aan het project. Melkveehouders krijgen nu een eenmalige vergoeding van 700 euro voor de inspanning om het beheer op te starten. Achter de schermen zijn BoerenNatuur en ZuivelNL met het ministerie van LVVN en ketenpartijen in overleg over vervolgstappen. Ook wordt gewerkt aan een digitale infrastructuur waarmee potentiële beloners gekoppeld kunnen worden aan deelnemende melkveehouders.
Van Well: “We willen ervoor zorgen dat inzet van boeren op biodiversiteit zichtbaar en beloonbaar wordt. Hiervoor moeten enerzijds de boeren de mogelijkheid hebben om hun beheer eenduidig en geborgd te registreren (zoals via Agrarisch Natuurlijk), en anderzijds dienen ketenpartners, publieke organisaties of andere partijen een rol op te pakken om het voor de boeren aantrekkelijk te maken om dit beheer uit te voeren. Dit kan door middel van financiën (bijv. een plus op de melk), maar ook door kortingen op pacht of vergunningen. Zo zijn alle partijen van belang om gezamenlijk te werken aan de duurzaamheidsopgaven waar we voor staan. Dit project draagt bij aan een praktische basis voor die samenwerking.”
Duurzame stappen
Nu de laatste wervingsronde is afgesloten, is het voor melkveehouders niet meer mogelijk om zich aan te melden. De focus binnen het project komt te liggen op het werken aan een duurzaam vervolg en beloningsysteem voor de huidige deelnemers. “Het is mooi dat zoveel melkveehouders zijn aangehaakt en geholpen bij het zetten van duurzame stappen op hun bedrijf,” benadrukt Van Well. “Nu is het cruciaal om daar een eerlijk verdienmodel aan te koppelen. We zijn ervan overtuigd dat een vitaal landschap en een toekomstbestendige landbouw hand in hand kunnen gaan, mits er goede ondersteuning en waardering tegenover staat.”
